SỨ MỆNH NGOẠI GIAO KHÓ KHĂN CỦA THỦ TƯỚNG MERKEL

Chiều tối ngày 27/4, Thủ tướng Đức Angela Merkel đã đến Washington DC. Sáng ngày 28/4, bà đã tiến hành trao đổi với Tổng thống Mỹ Donald Trump trong ba tiếng đồng hồ, trước khi lập tức bay về nước. Chuyến đi của bà được coi là “chuyến thăm làm việc” nên hầu như không có nhiều nghi thức tiếp đón. Đáng chú ý, ngay cả trong những vấn đề trọng tâm của chương trình nghị sự như thuyết phục Mỹ miễn thuế nhập khẩu nhôm thép và tiếp tục duy trì Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) với Iran, hai bên cũng không đạt được kết quả rõ rệt.

Điều này trái ngược hoàn toàn với những gì mà dư luận đã thấy ngay trước đó khi nước Mỹ chào đón Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Một lý do là chuyến thăm đầu tiên của ông Macron là một “chuyến thăm chính thức cấp Nhà nước”. Nhưng đó chưa phải là tất cả: Khi bà Merkel sang thăm Mỹ một năm trước, ông Trump đã từ chối bắt tay nhà lãnh đạo Đức trong buổi họp báo chung. Ngay cả trong lần này, những cử chỉ thân mật mà hai nguyên thủ dành cho nhau là tương đối miễn cưỡng. Vậy điều gì đã khiến ông chủ Nhà Trắng “lạnh nhạt” với nhà lãnh đạo quốc gia dẫn dắt Liên minh châu Âu (EU) này?

Mỗi người mỗi cảnh

Đầu tiên, có thể kể đến phản ứng của Đức nói chung và bà Merkel nói riêng trước việc ông Trump được bầu làm Tổng thống Mỹ - điều này là tương đối khác biệt so với những gì diễn ra ở nước Pháp. Nhìn chung cả Pháp và Đức đều không thích tính cách của ông Trump, yếu tố quan trọng với vị thế “lãnh đạo” phương Tây của Mỹ. Tuy nhiên, trong khi người Pháp phản ứng có mức độ, xã giao và có phần ngoại giao, thì người Đức lại thẳng thắn hơn nhiều.

Một ngày sau khi ông Trump được bầu làm Tổng thống Mỹ, bà Merkel đã tuyên bố: “Quan hệ song phương phải được xây dựng trên cơ sở những giá trị chung, đó là tự do, bình đẳng… Châu Âu và Đức nói chung cần phải nghĩ đến giải pháp tự bảo vệ mình (gián tiếp đề cập đến việc rời bỏ ô bảo hộ của Mỹ từ 70 năm qua”.

Trong khi đó, ý kiến chung của dư luận Đức đến nay về ông Trump vẫn không thay đổi. Họ cho ông là “khó lường” và theo chủ nghĩa dân tộc, cổ súy cho chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch đi ngược lại xu thế thời đại. Trong câu chuyện riêng tư, người Đức còn có phần cảm thấy “xấu hổ” vì có một Tổng thống Mỹ gốc Đức như vậy (gia đình ông Trump xuất thân từ vùng Pfalz). Có lẽ đây là lý do ông Trump có phần “dị ứng” và hơi gay gắt với Đức so với các đồng minh khác.

Thứ hai, với chính sách “Nước Mỹ trước hết” (America first) của mình, Tổng thống Donald Trump phản ứng quyết liệt với điều mà ông cho là bất bình đẳng trong quan hệ thương mại giữa Mỹ với các nước khác, trong đó có Trung Quốc và Đức. Theo ông, các nước này đã thực hiện chính sách thương mại gây tổn hại cho nền kinh tế quốc gia và cướp công ăn việc làm của người Mỹ.

Trong EU, Berlin là đối tác thương mại hàng đầu của Washington từ trước tới nay, song thặng dư thương mại xuất từ Đức sang Mỹ đã lên tới 50 tỷ Euro. Ngay khi nhậm chức, ông Trump đã luôn lấy đó làm lý do để lên án Đức. Ngược lại, cán cân thương mại Pháp - Mỹ không chênh lệch nhiều và chưa khiến Tổng thống Trump phải bận tâm.

Thứ ba, điều mà ông Trump cũng rất quan tâm và thường xuyên “nhắc nhở” các đồng minh châu Âu về nghĩa vụ đóng góp tài chính cho Hiệp ước Bắc Đại Tây dương (NATO) theo đúng thỏa thuận 2%. Pháp đã “gương mẫu” đóng đủ 2%, trong khi Đức vẫn dừng lại ở con số 1,2% và không có ý định tăng trong tương lai gần.

Cuối cùng, việc triển khai Thỏa thuận xây dựng đường ống dẫn khí đốt từ Nga sang Đức cũng khiến Washington không hài lòng vì cho rằng Berlin sẽ lệ thuộc vào khí đốt của Moscow và không mua khí lỏng từ tàu biển Mỹ.

Ra về tay trắng

Tuy nhiên, dù có xuất phát điểm khác nhau, song Tổng thống Pháp và Thủ tướng Đức lại có chung mục tiêu là sang Mỹ  làm “thuyết khách”. Chương trình nghị sự của cả hai đều hướng tới thuyết phục Mỹ xem xét lại lệnh tăng thuế nhập khẩu đánh vào thép và nhôm (có thể thực hiện từ ngày 1/5 tới) và không rút khỏi Kế hoạch Hành động chung toàn diện (JCPOA) với Iran.

Ba ngày của Tổng thống Macron và ba giờ đồng hồ của Thủ tướng Merkel, hai nhà lãnh đạo hàng đầu châu Âu với Tổng thống Donald Trump cũng không mang lại nhiều hy vọng. Ngay sau khi trở về, Tổng thống Macron đã điện đàm trao đổi với Tổng thống Merkel, song kết quả được đánh giá là “khá bi quan”.

Theo tờ Frankfurter Allegemeine ngày 27/4, trong cuộc trò chuyện ngày 24/4, ngồi ngay sát Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, song lãnh đạo nước chủ nhà đã không ngại ngần khi nói về căng thẳng vấn đề thương mại Mỹ - EU: “Liên minh châu Âu rất cứng rắn với chúng tôi. Họ đặt ra những rào cản thương mại không thể chấp nhận được, nhất là trên lĩnh vực nông nghiệp”. Với cái nhìn “trìu mến” vào vị khách từ Paris, ông nói thêm: “Tôi ước gì chỉ phải làm việc với Pháp”.

Do đó, không khó hiểu khi trong chuyến đi này, dường như Thủ tướng Đức Angela Merkel đã chưa đạt được nhiều thành công như mong đợi, khi mà mọi nỗ lực của bà, cho đến này, vẫn chưa nhận được thiện chí đến từ nhà lãnh đạo Mỹ.

Nguồn: baoquocte.vn - Nguyễn Hữu Tráng - (từ Berlin, Đức)