TÌNH YÊU NƯỚC ĐỨC THỜI CORONA

Thực vậy, nước Đức không hề dễ hiểu và dễ yêu đối với nhiều người.

Những tin tức giật mình cuối tuần qua:

Robert Koch Institut đưa ra thông báo mới nhất, kể từ khi dỡ bỏ từng phần giãn cách xã hội, mức độ lây nhiễm của virus corona đã từ 0,7-0,9 lên 1,0 và 1,13 có nghĩa là một người bị dương tính có thể lây nhiều hơn một người khác và nếu mức độ lây nhiễm tăng như vậy rất có thể dẫn đến làn sóng lây nhiễm thứ hai cực kỳ nguy hiểm.

Cuối tuần trước, báo chí đưa tin về việc „16 lãnh chúa“ là thủ hiến 16 bang của Đức trước mặt thì tỏ ra nhất trí với Thủ tướng Angela Merkel về các biện pháp phòng chống dịch và về các bước đi thích hợp dỡ bỏ từng phần các biện pháp giãn cách xã hội, nhưng khi về đến lãnh địa của mình, chịu sức ép của người dân và doanh nghiệp họ lại đơn phương đưa ra những quyết định riêng. Vậy nên mới có cảnh mỗi bang, thậm chí mỗi địa phương mỗi khác. Họ viện dẫn, theo cơ cấu Nhà nước liên bang thì thẩm quyền về giáo dục, xã hội, y tế thuộc chính quyền bang và chính quyền các địa phương; Chính phủ Liên bang chỉ nên giữ vai trò điều phối. Đến nước này rồi thì Thủ tướng Merkel… chán quá và tuyên bố các bang tự quyết định bước đi phù hợp để dần khôi phục kinh tế và cuộc sống ở địa phương, còn bà vẫn giữ quan điểm cho rằng nước Đức chỉ mới đang ở thời kỳ đầu dịch („chúng ta đang đi trên lớp băng mỏng, thậm chí rất mỏng“).

Cuối tuần qua, trên cả nước đã diễn ra những cuộc biểu tình chống lại các biện pháp phòng dịch Covid-19 và yêu cầu dỡ bỏ hoàn toàn việc hạn chế tiếp xúc và giãn cách xã hội.

Tại Quảng trường Alexanderplatz ở trung tâm Berlin hơn 1000 người đã tụ tập không phép, bất chấp quy định chỉ được biểu tình dưới 50 người và phải giữ khoảng cách tối thiểu 1,5 mét. Các khẩu hiệu „kẻ phản quốc“, „phản kháng“,  „tự do“ hay „chúng ta là nhân dân“ được giương ra, thậm chí có cả những khẩu hiệu, hò hét bài ngoại hay xẩy ra xô sát. Cảnh sát dùng cả trực thăng và loa phóng thanh giải thích về sự cần thiết của các biện pháp phòng dịch, yêu cầu giải tán. Tại quảng trường trước trụ sở Quốc hội Reichstagsgebäude, quảng trường Rosa-Luxemburg cũng có những cuộc biểu tình tự phát như vậy. Hơn 1000 cảnh sát Berlin đã phải căng mình trong hai ngày cuối tuần qua.

Tờ „Süddeutsche Zeitung“ ngày 09/5 đưa tin: 3000 người đã tụ tập tại Quảng trường Marienplatz (München) bất chấp quy định giãn cách xã hội và trong đơn họ đăng ký biểu tình với 80 người tham gia. Những người biểu tình phê phán Chính phủ và những chuyên gia dịch tễ học đã thổi phồng dịch nhằm gây hoảng loạn và hạn chế các quyền tự do của công dân. Trong số họ có cả những người chống đối quyết liệt việc tiêm phòng dịch, họ còn đòi quyền… được lây nhiễm (?)

Tại Köln, theo „Thời báo Frankfurt“ (FAZ) ngày 09/5 hàng trăm người đã biểu tình không phép, không tuân thủ quy định giữ khoảng cách tối thiểu. Thậm chí khá nhiều người tham gia biểu tình còn yêu cầu những người đeo khẩu trang phải bỏ khẩu trang khi ra vào các siêu thị. Giám đốc cảnh sát thành phố than thở „không thể hiểu nổi tại sao lại có thể đưa ra những yêu cầu như vậy trong lúc này. Phải chăng họ không hiểu được là việc này không chỉ liên quan đến sức khỏe của cá nhân họ, mà còn đến cả tính mạng của những người khác“. Có người thậm chí còn mang theo cả con nhỏ mà không hề nghĩ đến hậu quả có thể gây ra cho con cái họ và những người khác.

Ở Frankfurt am Main, khoảng 500 người biểu tình mang theo biểu ngữ „hãy bỏ chụp mõm ra“, „hãy tham gia“, „phản đối“. Cuộc biểu tình cũng không xin phép và không chấp hành những biện pháp phòng dịch cần thiết.

Tại thành phố Dortmund, cảnh sát đã kịp thời ngăn chặn một cuộc biểu tình do lực lượng cực hữu dự định tổ chức, nhưng buổi tối một nhóm phóng viên truyền hình cũng bị tấn công.

Ban đầu một cuộc biểu tình với 50.000 người tham gia cũng định tổ chức tại Stuttgart, nhưng thành phố chỉ cho phép tối đa 10.000 người vì nếu không sẽ quá khả năng xử lý của chính quyền thành phố và cảnh sát quá tải không kiểm soát được.

Tòa án, luật gia mỗi nơi, mỗi người một kiểu

Khi mới áp đặt các biện pháp hạn chế một số quyền cá nhân, hầu như tất cả các đảng phái chính trị trong Quốc hội, chính quyền các bang và nhân dân Đức tuyệt đối ủng hộ và tuân thủ các biện pháp phòng dịch kiên quyết của chính quyền. Thủ tướng Merkel hơn một lần cảm ơn người dân đã hiểu và tuân thủ quyết định của Chính phủ. Kết quả là tình hình dịch ở Đức về cơ bản được kiểm soát tốt, tỷ lệ tử vong thấp. Hệ thống y tế không bị quá tải, số giường điều trị tích cực còn trống nhiều, cơ sở y tế dã chiến dựng lên để phòng chống covid-19 không phải dùng đến (như bệnh viện dã chiến ở Trung tâm hội chợ Berlin ngốn hơn 30 triệu euro). Thậm chí Đức còn nhận điều trị cho bệnh nhân của một số nước láng giềng. Điều này lẽ ra phải được tính công cho Chính phủ đã chủ động và hạn chế thành công sự lây lan của virus, không để xẩy ra tình trạng như  ở các nước láng giềng Châu Âu hay Mỹ. Nhưng nay chính những điều này lại trở thành cơ sở cho những đả kích vào Chính phủ („dịch không đến nỗi kinh khủng như Chính phủ và các nhà dịch tễ học vẽ ra“ ?!).

Nhưng sức ép yêu cầu giải tỏa ngày càng lớn. Cho đến ngày 08/5 Tòa án Hiến pháp Liên bang, Tòa án hiến pháp các bang và Tòa hành chính đã nhận được 1000 đơn khiếu nại của người dân có liên quan đến các biện pháp phòng dịch.

Ngày 07/4 bằng phán quyết số BvR 755/2020 Tòa án Hiến pháp Liên bang đã bác đơn khiếu nại của một công dân cho rằng những biện pháp hạn chế tự do cá nhân mà bang Bayern đưa ra đã đi quá xa. Vì thế Tòa đã không quyết định chấm dứt hiệu lực của quyết định mà bang này đưa ra và cho rằng „mối nguy hiểm đối với thân thể và tính mạng con người có sức nặng hơn rất nhiều so với quyền tự do cá nhân“.

Tòa hành chính thành phố Bayreuth ngày 11/3 khẳng định tính hợp pháp của quyết định đóng cửa trường học, nhà trẻ của Bộ y tế, sức khỏe bang Bayern. Ngày 14/3 Tòa hành chính Stuttgart, ngày 16/3 Tòa hành chính München phán quyết là việc đóng cửa các cửa hàng, cửa hiệu là hợp pháp. Tòa hành chính Düsseldorf ngày 20/3 ra phán quyết là việc đóng cửa các sòng bạc ở Langenfeld là hợp lý nhằm bảo vệ các lợi ích công cộng. Tòa án hành chính cao cấp bang Saarland cũng cho rằng quyết định đóng cửa hệ thống bách hóa Galeria Kaufhof là chính đáng nhằm phòng chống sự lây lan của dịch. Tòa hành chính bang Rheinland-Pfalz cho rằng nghĩa vụ đeo khẩu trang trên các phương tiện giao thông công cộng và cửa hàng ở bang này là hợp pháp.

Nhưng cũng có những quyết định của Tòa án đi ngược lại quyết định của chính quyền. Cũng Tòa án hành chính München ngày 24/3 đã ra quyết định nghiêng về hai nguyên đơn và hủy hiệu lực của quy định chỉ cho phép gặp gỡ đối với hai người. Việc cấm cư trú đối với những người sở hữu căn hộ thứ hai ở Ostprignitz-Ruppin cũng bị Tòa hành chính Potsdam hủy hiệu lực. Tương tự là quyết định của Tòa án hành chính tại Greifswald.

Không chỉ hệ thống tòa án có những quyết định rất khác nhau, mà ngay cả giới luật gia cũng có nhiều ý kiến rất khác nhau về việc áp dụng các biện pháp phòng chống dịch. Trong khi đa số cho rằng các biện pháp của Chính phủ ban hành nhằm ngăn ngừa sự bùng nổ của dịch là cần thiết vì yêu cầu bảo vệ tính mạng và sức khỏe của người dân là „yêu cầu tối thượng“ thì cũng có những luật gia cho rằng các biện pháp hạn chế quyền tự do cá nhân là bất hợp hiến. Đáng chú ý là trong số này có cả những luật gia đã giữ những vị trí rất cao trong hệ thống tư pháp Đức.

Các nhà khoa học bị bài xích, đe dọa

Thời kỳ đầu chống dịch, các chuyên gia của Viện vi trùng học thuộc Đại học tổng hợp Humboldt Berlin đứng đầu là Giáo sư tiến sĩ Drosten và Viện Robert-Koch đóng vai trò quan trọng. Họ không chỉ làm cố vấn cho chính phủ trong việc đưa ra các chính sách, biện pháp phòng chống dịch, mà còn định hướng dư luận. Bản thân bà Merkel cũng từng nói nhiều lần là bà tuyệt đổi tin tưởng ở những nhà khoa học Đức, thường xuyên tham khảo họ khi đưa ra các quyết định.

Nhưng sự tin tưởng của Thủ tướng lại cũng gây khó cho các nhà khoa học. Bản thân Giáo sư Drosten từng nói công khai, ông rất khó chịu khi bị dư luận mang ra làm trò cười. Với vai trò là một nhà khoa học, trách nhiệm của ông là nói ra sự thật và giải thích sự thật đó cho chính phủ và cho dư luận. Việc quyết định như thế nào là quyết sách chính trị của các nhà chính trị, không phải việc của ông. Thế nhưng trên mạng cũng có người gọi ông là „Thủ tướng „buông rèm nhiếp chính“ đằng sau. Thậm chí có người còn nói đại dịch là thời mà các nhà dịch tễ và vi trùng học lên cầm quyền lãnh đạo xã hội. Những biểu ngữ giương trong các cuộc biểu tình cuối tuần qua, có cả những khẩu hiệu nhằm vào các nhà khoa học, cho rằng họ đã thông đồng với chính quyền để lừa dối người dân (!?).

Trang Spiegel Online (Tấm gương) ngày 11/5 có tin đáng lo ngại: Do nhà vi trùng học Christian Drosten thường nói những điều khiến nhiều người Đức mất ngủ, nhiều điều ông nói ra khiến họ bất bình, nhưng được đa số nhà vi trùng học khác tán thành. Trong bài trả lời phỏng vấn Tờ „The Guardian“ của Anh ông nói “những quan điểm công khai và lời tư vấn của tôi về đại dịch corona khiến tôi nhận được email đe dọa giết, vì đối với nhiều người Đức tôi chính là thế lực đen tối khiến kinh tế bị tê liệt“. Theo một điều tra của Hội các nhà vi trùng học Đức (GfV) thuộc Trường đại học Tübingen có đến 1/3 các nhà khoa học cho rằng tự do học thuật đang bị đe dọa. Nhiều nhà vi trùng học do lo ngại bị tấn công nên đã không dám bầy tỏ công khai quan điểm khoa học của mình. Ngay Robert-Koch Institut cũng quyết định dừng các buổi briefing dịch hàng tuần. Đó thực sự đáng lo ngại cho nước Đức.

Trong khi đó, cũng theo một cuộc thăm dò ý kiến của 1100 các nhà vi trùng học ở Đức do GfV tiến hành thì 77% cho rằng các biện pháp hạn chế tiếp xúc và giãn cách xã hội mà Chính phủ đưa ra là phù hợp, trong đó 89% các nhà khoa học cho rằng cấm các cuộc tụ tập đông người là đúng, 87% cho biện pháp giữ khoảng cách tối thiểu là cần thiết.

Tuy vậy nhưng không phải không có những vấn đề gây khó cho các nhà khoa học trong việc xử lý đại dịch lần này. Dư luận khó hiểu khi bản thân các nhà khoa học thay đổi liên tục quan điểm của mình khiến người dân khá phân vân. Điển hình là câu chuyện xung quanh cái khẩu trang phòng dịch. Robert-Koch Institut cũng bị cho là quá sức. Đó là chưa kể một số dư luận nghi ngờ nhiều nhà khoa học không thật sự khách quan khi trình bầy quan điểm của mình. Điển hình là vụ Thủ hiến bang Nordrhein-Westfalen (bang lớn nhất Đức) căn cứ vào kết quả nghiên cứu của nhóm nhà khoa học thuộc Trường đại học tổng hợp Bonn do Giáo sư Hendrick Streeck đứng đầu để đưa ra quyết định dỡ bỏ từng phần các biện pháp chống dịch đã được Thủ tướng Merkel thống nhất với thủ hiến các bang trước đó. Mặc dù chính quyền bang NRW phủ nhận việc có biết nhóm của Giáo sư Streeck làm việc trên là theo thỏa thuận với một công ty truyền thông chuyên làm PR. Điều này khiến Giáo sư Drosten phải than thở „tôi thấy tất cả thật bất hạnh, và tôi còn cảm thấy tồi tệ hơn nữa khi đọc trên Tạp chí kinh tế Capital là Công ty truyền thông này thậm chí còn quyên góp tiền từ các đối tác kinh tế để tác động lên dư luận. Thậm chí trong một tài liệu nội bộ người ta còn dự thảo cả những nội dung mà Streeck đưa lên Twitter hay trình bầy trong các Talkshows. Điều này khiến tôi không còn biết nghĩ sao nữa vì nó không một chút gì liên quan đến thực tiễn khoa học tốt đẹp. Và cũng chính điều này đã góp phần phá vỡ lòng tin vốn có của người dân vào khoa học“ (Spiegel, 11/5).

Nước Đức của nhiều điều tốt đẹp nhưng không phải lúc nào cũng lấp lánh. Nước Đức cũng có những điều… khó nói. Cũng chính vì thế yêu nước Đức không chỉ bằng con tim, mà còn phải bằng lý trí./.

Ngày 12 tháng 5 năm 2020

Nguồn: Nguyễn Hữu Tráng Blog
Ảnh bìa của nhà báo Vũ Lương: Biểu tình tại TP Berlin